Dziedzictwo poprzemysłowe, w tym dziedzictwo górnicze, nabiera w świadomości społecznej coraz większego znaczenia i dotyczy to zarówno górnictwa prehistorycznego, historycznego czy jeszcze nam współczesnego, chociaż niejednokrotnie w pewnych rejonach, odchodzącego już w przeszłość. W moim wystąpieniu skoncentruję się na problemie ochrony dziedzictwa materialnego – zachowania w pełni walorów historycznych obiektów kopalnianych w aspekcie ich szerokiego udostępniania i pełnienia nowej funkcji muzealno-turystycznej. Na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajdują się obecnie 24 wpisy, które związane są bezpośrednio z kopalniami i krajobrazem górniczych ośrodków. W tym gronie widnieją 2 polskie wpisy obejmujące 3 polskie kopalnie: Wieliczkę, Bochnię i ostatnio dodane Tarnowskie Góry. Polska w zakresie ochrony kopalń jako zabytków jest jednym ze światowych prekursorów.

Zachowując dla następnych pokoleń kopalnię – jako unikatowy zabytek techniki, chroniąc ją jako świadka historii, mamy na myśli szeroko rozumiane zabezpieczenie zarówno jej naziemnej infrastruktury jak i, a nawet przede wszystkim części podziemnej w postaci: komór, chodników, szybów i szybików z ich obudowami, podporami… Poza samymi wyrobiskami chronimy także, w zależności od charakteru kopalni, zachowane oryginalne ociosy z pozostawionymi śladami robót górniczych, a także sam układ wyrobisk. Zabezpieczeniu podlegają też powstałe pod ziemią bądź tam zwiezione dzieła sztuki i obiekty sakralne, będące elementami wyposażenia kaplic, okolicznościowe tablice pamiątkowe oraz maszyny i narzędzia górnicze, a także infrastrukturę m.in. transportową czy wentylacyjną.

Kopalnie cieszą się od dawna wzbudzały zainteresowanie, przykładowo wielickie podziemia zwiedzano już w wieku XV, a obecnie rozwój tego rodzaju turystyki postępuje w olbrzymim tempie. Nowe funkcje muzealno-turystyczne zakładów przemysłowych generują potrzeby intensyfikacji specjalistycznych prac konserwatorskich, których celem jest nie tylko zachowanie substancji zabytkowej, ale przystosowanie do optymalnej komercjalizacji obiektów. Przystosowanie obiektów postindustrialnych do potrzeb turystyki, zwłaszcza tej masowej pociąga za sobą często konieczność dostosowania zasad działania do wymogów prawnych, a adaptacje takie grożą utratą autentyczności miejsca. Krajowe przepisy nie uwzględniają faktu, że stare kopalnie nie są już zakładami górniczymi w ruchu, a prace górnicze mające na celu zabezpieczenie historycznych wyrobisk powinny być prowadzone w innym rygorze, by w konsekwencji nie niszczyć autentycznej substancji. Należałoby dążyć aby maksymalna ilość zachowanych pod ziemią artefaktów w formie historycznych maszyn, narzędzi górniczych itp. możliwa była do udostępnienia zwiedzającym w oryginalnych miejscach, gdzie pierwotnie ich używano. Celowe wydaje się opracowanie katalogu „Dobrych praktyk” w odniesieniu do byłych zakładów górniczych, pełniących obecnie rolę zabytku technicznego z funkcją turystyczną oraz dostosowanie przepisów do nowych zadań.